Woord vooraf: Studenten van het universiteitsblad Zindroom (Universiteit voor Humanistiek) hebben mij gevraagd om hun vaste columnist te worden en die uitdaging wil ik graag aangaan. Ik word hiermee de opvolger van mijn collega en kamergenoot Vincent Stolk die onlangs zijn ontslag heeft ingediend bij de UvH, omdat hij naar eigen zeggen een onverenigbare kloof ervoer tussen zijn eigen christelijke levensbeschouwing en het humanisme. Vincent maakte veel los bij studenten, bijvoorbeeld met zijn column over abortus die zelfs de landelijke krant haalde. Soms confronteerde hij zijn lezers met raadsels en voor de goede oplossing beloofde hij een krat pils uit te delen. Vandaar dat ik mij column daarmee besluit. Voortaan zal ik mijn columns (eens in de drie maanden) ook op mijn Blog plaatsen. Het thema van dit nummer van Zindroom is het kapitalisme. 

 

Leve Vincent Stolk en dood aan het kapitalisme!

Nadat Vincent Stolk onlangs zijn ontslag had ingediend bij de UvH heeft de redactie van Zindroom aan mij gevraagd of ik hem wilde opvolgen als vaste columnist en daar zei ik meteen ja op. Graag wil ik in de voetsporen treden van mijn zeer gewaardeerde collega en sympathieke kamergenoot Vincent Stolk, al wil ik er wel met nadruk op wijzen dat mijn toon, positionering, thema’s en interesses radicaal anders zullen zijn dan die van Vincent.

Hoezeer Vincent en ik van inzicht verschillen, bleek bijvoorbeeld uit onze polemiek over abortus die alweer ruim een jaar geleden in Zindroom gepubliceerd is. Dat zullen de lezers en lezeressen van Zindroom wel vergeten zijn, maar ik moet er nog vaak aan terugdenken. Zo spookt Vincent wel vaker in mijn gedachten rond en ik vind het echt jammer dat Vincent weggaat bij de UvH. Maar ik zal hem nooit vergeten en als ik ooit mijn roman over de Universiteit voor Humanistiek voltooid heb, dan zal Vincent hierin zeker als personage figureren. Dat geldt ook voor mijn oud-collega Amanda Kluveld die na haar afscheid van de UvH een geradicaliseerde Christen is geworden. Overigens zal Vincent zich zeker niet in deze analogie met de christelijke Amanda herkennen, want hij was al christelijk voordat hij op de UvH kwam werken.

Hoewel ik het dus zoals gezegd jammer vind dat Vincent weggaat bij de UvH, heb ik wel respect voor de redenen die hij in zijn afscheidscolumn aanvoert voor zijn besluit om ontslag te nemen bij de UvH. Zijn geloof in God is in zijn eigen woorden onverenigbaar met de levensbeschouwelijke uitgangspunten van de UvH. Daaraan zouden alle docenten op de UvH een voorbeeld moeten nemen. Want waarom doceer je aan deze humanistische universiteit wanneer je jezelf niet volmondig humanist wilt noemen? Dat existentiële probleem speelt voor mij in mindere mate, want ik ben een militante humanist die zich binnen deze prachtige universiteit als een vis in het water zou moeten voelen…

Maar om mijn verhaal over mijn zeer gewaardeerde collega en sympathieke kamergenoot Vincent Stolk kort te houden, spreek ik nu de belofte uit dat ik er net als Vincent naar streef om de knuppel in het hoenderhok te gooien. Leve Vincent Stolk! Zo moet ik nog vaak terugdenken aan de wijze waarop hij de gasten op mijn feest in mijn woonplaats Nijmegen op stang joeg door hen met zijn extremistische opvattingen over abortus te confronteren. Mijn vrienden konden hun oren niet geloven. “Merkwaardige collega’s heb jij,” kreeg ik naderhand te horen, terwijl ze er welbeschouwd één gezien hadden… Zo gaat dat met vooroordelen. Vincent was toen bezig met het schrijven van zijn controversiële column over abortus en tijdens mijn feest testte hij zijn radicale opvattingen uit op mijn gasten.

Ook ik wil mij nog wel eens aan zo’n gezelschapsspel bezondigen wanneer ik op een feest te gast ben. Toen ik laatst op een feest te lang geluisterd had naar mensen om mij heen die maar bleven praten over hun huizen, hun hypotheken, hun kantoorbanen en hun auto’s, voelde ik de onweerstaanbare drang om mijn idee voor deze column op mijn gesprekspartners uit te proberen. Ik vond dat het tijd was om een militante wending aan het gesprek te geven. Zo organiseerde ik bij wijze van spreken een groepsgesprek waarbij ik volgende vraag stelde: “Stel dat je verlicht despoot van Nederland wordt en dat je een regel mag voorstellen die onmiddellijk doorgevoerd wordt, wat zou je dan doen?”

En toen werd het stil om mij heen. Ik voelde dat ik hun aandacht getrokken had en ik wist dat ik kon verdergaan. En zo kwam ik in de geest van Zindroom met het gebod om het kapitalisme af te schaffen. Dat zou ik dus als eerste doen wanneer ik verlicht despoot van Nederland zou worden. En dit zei ik niet alleen om te provoceren, maar ik meen het ook. Het kapitalisme moet afgeschaft worden, omdat het gebaseerd is op het geloof in grenzeloze groei en dit geloof gaat in tegen alle groeiprocessen die wij in de natuur hebben leren kennen. Het kapitalisme stevent regelrecht af op een ecologische catastrofe die niet zonder reden met de zondvloed wordt vergeleken. Vooral het geloof dat wij de markt-economie de vrije loop moeten laten om de algemene welvaart te garanderen, is een van de meest perverse geloofssystemen die ooit verzonnen is. Het geloof in The Invisible Hand (Adam Smit) gaat terug naar de Stoa: er is een Goddelijke logos of een zelfregulerend principe in de kosmos –poiesis- die via het vrije marktmechanisme tot bloei zou komen.

De spraakmakende socioloog Hartmut Rosa heeft dit geloof in de heilzame werking van mateloze concurrentie en grenzeloze groei op genadeloze wijze bekritiseerd. Ik schaamde mij dat ik nog nooit iets van Rosa gelezen had toen hij laatst een lezing gaf op de Universiteit voor Humanistiek. Een van de boeken die ik recentelijk van hem gelezen heb, wil ik iedereen aanraden. In zijn vertaalde boek “Leven in tijden van versnelling” wordt  aangetoond hoe ons levensgeluk door concurrentie, versnelling en prestatiedrang verpest wordt. Maar om deze kritiek op het kapitalisme te verwoorden in een taal die ook door de zogenaamde gewone man begrepen kan worden, dien ik wel in oneliners te spreken. De dictator die mij voor ogen staat, is een verlicht despoot die dwars tegen de onderbuikgevoelens in de samenleving –“Das gemeine Volksempfinden”- in durft in te gaan. Maar zoals gezegd moet je daarvoor wel de taal van de onderbuik van Nederland verstaan. Aldus riep ik nog eens luid en duidelijk voor iedereen die het op het feest wilde horen: “Dood aan het kapitalisme!”

Denk niet dat mijn gesprekspartners mij hiermee weg lieten komen. “Maak dit eens concreet?” vroegen zij. Ik ging op deze uitdaging in door vervolgens het voorstel te doen om alle particuliere auto’s te laten opruimen. “Dus”, sprak ik verder, “er mogen alleen ambulances, bussen en vrachtauto’s voor het noodzakelijke vervoer rijden. Laten we het openbaar vervoer perfectioneren en alle automobiliteit verbieden! Dit is de eerste stap naar een gezondere en mooiere leefomgeving!”

Mijn gesprekspartners waren allemaal automobilisten, dus je kunt je wel voorstellen dat zij heftig begonnen te protesteren. En toen had ik hen precies waar ik hen wilde hebben. Wanneer ik wederom zeg ik dat ik wel degelijk meende wat ik toen zei, dan bedoel ik dit minder persoonlijk dan het hier lijkt. Automobilisten die mij met hun uitlaatgassen verzieken, roepen bij mij andere gevoelens op dan hondenbezitters die mij door hun stront laten lopen. Ik haat auto’s, maar ik kan de honden die op straat poepen niets kwalijk nemen. Zij kunnen er niets aan doen dat ze niet door hun bazen worden opgevoed. Maar automobilisten lijken eerder de gevangenen te zijn van de auto’s die gemaakt zijn om hen aan de wereldwijde automobiliteit verslaafd te laten raken. Tot op heden moeten alle meerderjarige kinderen hun rijbewijs gaan halen en het is nu hoog tijd om daar voorgoed mee te stoppen! Net als de rokers, moeten die automobilisten tegen zichzelf in bescherming worden genomen.

O wat haat ik die auto’s! En wat zijn ze lelijk en vies! Hoeveel mensen zijn niet door auto-ongelukken om het leven gekomen of zwaar gewond geraakt? En hoeveel gezonder, schoner en mooier zou de wereld niet worden wanneer die auto’s voorgoed uit het straatbeeld zouden verdwijnen!

In mijn volgende column vertel ik over de volgende maatregel die ik zou afkondigen als ik verlicht despoot van Nederland zou worden. Of misschien heeft de lezer een idee dat absoluut doorgevoerd moet worden om de samenleving humaner en het leven zinvoller te maken. Ik ben benieuwd! Wellicht een nationaal rookverbod afkondigen? Of een drankverbod voor alle mensen?

Dat kan ik helaas niet voor mijn rekening nemen, dus het woord is nu aan de lezer om dit punt naar voren te brengen. Lezer, laat alsjeblieft van je horen! En argumenteer goed! Een krat pils voor degene die erin slaagt om mij met argumenten te overtuigen!

 

Lees:

-Rosa, Hartmut (2016), Leven in tijden van versnelling (Een pleidooi voor resonantie), Amsterdam: Boom.