Als we willen weten hoe de toekomst van de multiculturele samenleving eruit ziet, dan dienen wij onze oren bij de kinderen, leerkrachten en ouders van gemengde scholen te luisteren leggen. Dit is de boodschap die ik meen te beluisteren in het artikel over de Amsterdamse Indische Buurtschool dat in De Volkskrant van 7 november verscheen. Een van de ouders die in dit artikel aan het woord komt, zegt: “Ik heb er (op deze gemengde school) geleerd dat dat je soms verder dan de oppervlakte moet kijken naar wat we gemeen hebben, en dat is heel veel.”

Wie deze uitspraak vergelijkt met de gelekte uitspraken die onze minister van buitenlandse zaken Stef Blok op 19 juli 2018 deed over het mislukken van de multiculturele samenleving en de zogenoemde “failed state Suriname”, beseft dat de politici van de oude gevestigde orde ons op dit punt van de regen in de drup zullen brengen. Het zijn niet de landelijke politici en lokale bestuurders, maar leerkrachten, ouders en kinderen op gemengde scholen die ons laten zien hoe mensen uit verschillende culturen vreedzaam kunnen samenleven. In plaats van de problemen in de samenleving bij het onderwijs neer te leggen –het onderwijs moet de problemen in de samenleving oplossen!-, kunnen wij die gemengde scholen ook beschouwen als educatieve speelruimtes waarin wij van alles over de toekomst van de multiculturele samenleving kunnen leren. Docenten op de Marnix academie in Utrecht en docenten op de Universiteit voor Humanistiek gingen hierover in gesprek. Toen wij besloten om een onderzoek te gaan doen naar die gemengde scholen, waren er ook studenten die hierbij betrokken wilden worden. Aldus gingen humanistiek-student Jurre Verveld en ik op zoek naar gemengde scholen waarin ons inziens de toekomstige  multiculturele samenleving gevormd wordt.

Wij werden gastvrij ontvangen op de openbare basisschool De Bloemberg in Nijmegen die gespecialiseerd is in onderwijs voor nieuwkomerkinderen in Nederland. Het eerste wat ons opviel toen wij vanaf 2016 op deze school rondliepen en onze diepte-interviews met de leerkrachten afnamen, was dat er zo’n gezellige en warme sfeer voelbaar is op deze school. Wij weten dat veel van deze kinderen traumatische ervaringen hebben gehad met bombardementen, dat veel van die nieuwkomerkinderen ontberingen in Turkse en Griekse vluchtelingenkampen hebben doorstaan en dat zij met hun ouders levensgevaarlijke boottochten hebben gemaakt, maar toch stralen die kinderen vooral vrolijkheid uit. Zij bouwen aan hun toekomst in Nederland. Ook viel het ons op dat die nieuwkomerleerlingen zo graag willen leren. De leerkrachten vertelden ons dat die nieuwkomerleerlingen op school de rust, veiligheid en regelmaat voelen die zij buiten school vaak missen.

Meer nog dan op een reguliere school voelen de leerkrachten op deze school de urgentie om een veilige sfeer te creëren. Dit betekent bijvoorbeeld dat de leerkracht ruimte geeft aan leerlingen om hun gevoelens de vrije loop te laten wanneer zij daar behoefte aan hebben. Zo vertelde een van de leerkrachten over twee jongens die elkaar maanden geleden in een vluchtelingenkamp in Turkije voor het laatst gezien hadden en die elkaar na die nachtelijke bootreizen door de middellandse zee en de reis door Europa in de klas terugzagen. Ze wisten niet van elkaar of ze het gehaald hadden. “Dus,” vertelt die docent, “ze vlogen elkaar in de armen (…) zo onwerkelijk is het.”

Wat wij in ons boek De wereld ontdekken in klas beschreven hebben, is dat je die gedeelde ruimte alleen kunt creëren wanneer je op zoek gaat naar de dingen die leerlingen met elkaar gemeen hebben. En dat geldt natuurlijk net zo goed voor volwassenen. Mensen voelen zich pas thuis wanneer zij het gevoel hebben dat zij zichzelf mogen zijn en dat betekent ook dat je afwijkend mag denken en handelen. Laten wij deze inclusieve ervaring van thuiszijn als vertrekpunt kiezen om de strijd aan te binden tegen alle exclusieve vormen van saamhorigheid die door het nationalisme, de identiteitspolitiek en het religieuze fundamentalisme gepropageerd en gepredikt worden!