Om geestelijk gezond te blijven, probeer ik mij in deze oorlogstijd zo veel mogelijk van het wereldnieuws af te sluiten. Niet meer dan een uur of twee uur per dag nieuwsberichten verwerken en verder wil ik zo weinig mogelijk aan die rotoorlog te denken. Dat lijkt mij redelijk te lukken, maar toch werd het mij weer zwaar te moede toen ik vanmorgen de krant opensloeg en las over de twee raketaanvallen op het station van Kramatorsk. Het bericht kwam keihard binnen en als ik nu voor Zindroom een tekst over het woord “station” probeer te  schrijven, dan kan ik alleen maar aan die raketaanvallen op het station in Kramatorsk denken. Het is moeilijk om je een voorstelling te maken van de wreedheid van de mensen die deze oorlogsmisdaad op hun geweten hebben. Hoe kun je moedwillig weerloze burgers en kinderen doodmaken?
Eerst las ik over ziekenhuizen die gebombardeerd worden en op vrijdagochtend 8 april waren er dus die twee raketaanvallen op het Oekraïense station waar zo’n vierduizend bijeen waren gekomen om per trein geëvacueerd te worden uit het oorlogsgebied. Deze mensen waren dus oorlogsvluchtelingen. Als ik dit tot mij door laat dringen, dan lijkt het alsof het kwaad geen grenzen heeft. Dit zijn van die momenten waarop ik mij weer afvraag wat de aard van de mens is.
Volgens de officiële berichten zijn op het station zeker 50 mensen om het leven gekomen en daar zaten vijf kinderen bij. Dit was een opzettelijke actie en daarom moet het mogelijk zijn om je te verplaatsen in de hoofden van die militairen die dit met hun volle bewustzijn gedaan hebben. Stel je voor dat je vlak voor en vlak na die aanslag met hen zou kunnen praten. Wat zou jij dan tegen die oorlogsmisdadigers zeggen?
“Je weet wat je met je raketaanvallen gaat aanrichten. Weer zijn het onschuldige mensen die de prijs van jouw oorlog moeten betalen. Dat weet je, maar toch deins je daar niet voor terug. Misschien moet je uitvoeren wat jou wordt opgedragen en moet je dit doen op straffe van executie. Dit mag allemaal zo zijn, maar toch is dit geen excuus om te doen wat je gedaan hebt. Op het moment dat jij die raketten laat afgaan, weet je dat er verschrikkelijke dingen gaan gebeuren. Hoe kun je met jezelf verder leven?”
Hier werden geen militaire doelen geraakt en toch moet er wel degelijk een strategie achter zitten. Ik lees over het Russische streven om op deze manier het moreel van het Oekraïense volk te breken. Zo ging het ook met de Russische oorlogen in Syrië, Georgië en Tsjetsjenië. Als je gelooft dat je de situatie altijd met geweld naar je hand kunt zetten, dan moet je tot het uiterste bereid zijn. Hier lijkt een duivelse logica in te zitten die wij kennen uit de geschiedenis. Was de Tweede Wereldoorlog ooit ten einde gekomen wanneer de Amerikanen geen atoombommen hadden gegooid op Hiroshima en Nagasaki? Toch lukt het mij niet om dit echt te begrijpen. Hoe kun je met opzet weerloze mensen vernietigen? En ook als het niet met opzet gebeurt, dan blijft het onverdraaglijk.
Als Nijmegenaaar moet ik nu denken aan 22 februari 1944 toen het station en het stadcentrum door de geallieerden gebombardeerd werd. Deze aanslag wordt “een vergissingsbombardement” genoemd, maar ik heb mij altijd aan deze eufemistische naamgeving gestoord. Bij een vergissing denk je toch eerder aan een fout die met een simpel woord als ‘sorry’ goedgemaakt kan worden? Je loopt op straat per ongeluk tegen een andere voetganger aan, je zegt sorry, de ander zegt dat het geen probleem is en je loopt verder. Dat is de normale gang van zaken als er vergissingen worden gemaakt. Maar wanneer die Amerikaanse piloten bij de bombardementen op Nijmegen in één klap 800 mensen om het leven brengen, dan kun je toch moeilijk van een vergissing blijven spreken? Hier werden fouten gemaakt die niet teruggedraaid kunnen worden. Dit was een regelrechte ramp.
Ik sprak jaren geleden met een oude Nijmegenaar die op de middag van het bombardement in de stad was. Het was half twee in de middag en hij was niet ver van het station op de Graafse Weg waar hij het onheil zag gebeuren. Hij vertelde mij dat hij toen meteen naar het station is gegaan om zijn hulp aan te bieden. Hij is toen gaan helpen met het wegleggen van de dode lichamen. Telkens als hij een lijk geruimd had, moest hij zijn handen gaan wassen. Daar moest hij nog dagelijks aan denken als hij zijn handen waste. “Dat gaat nooit meer weg,” zei hij en hij leek even helemaal in zichzelf gekeerd te zijn. Toen deze man op honderdjarige leeftijd overleed nam ik mij voor om dit verhaal aan zo veel mogelijk mensen te vertellen. 
Hoewel het geweld er niet meer of minder op wordt wanneer zo’n raketaanval, aanslag of bombardement opzettelijk gepleegd wordt of niet, denk ik dat dit voor de verwerking van het trauma wel uitmaakt. Zo werden de geallieerden bij de bevrijding van Nijmegen met open armen door de bevolking ontvangen, maar Poetin zal zich nooit meer in de beschaafde wereld kunnen vertonen. Toch weet je dit nooit zeker, want zo beschaafd zijn wij nu ook weer niet.
Tegenwoordig hoor je van alle kanten dat Poetin een moordzuchtig beest is en hij wordt steeds weer met Hitler en Stalin vergeleken. Er zijn grote twijfels over zijn geestelijke gezondheid, maar dat helpt allemaal niet om te begrijpen wat hij nu eigenlijk aan het doen is.  
Misschien moet je toch een klein beetje begrip voor zo iemand kunnen opbrengen om te begrijpen hoe zo iemand denkt en handelt. Maar wie is hiertoe in staat? In dit verband moet ik denken aan de ochtend waarop ik na de terroristische aanslag op het station in Madrid (11 maart 2004) door een park liep en dat ik toen een dakloze man op een bankje hoorde schreeuwen dat het toch onbegrijpelijk is dat die terroristen onschuldige mensen om het leven hebben gebracht. Ik vond zijn oproep ontroerend, want deze man had zeker reden om wraakzuchtig te zijn naar de wereld, maar dat was hij dus niet. Wat mij vooral verwonderde, is dat hij zich openlijk afvroeg wat die massamoordenaars bezielde.
Net als die dakloze man kan ik daar geen begrip voor opbrengen, maar toch vind ik dat wij alles op alles moet zetten om te begrijpen wat die oorlogsmisdadigers en terroristen bezielt. Je kunt hen pas op een effectieve manier bestrijden als je van binnenuit probeert te begrijpen waarom zij denken en handelen zoals zij denken en handelen. Maar hoe kun je zo iemand van binnenuit begrijpen als het je niet lukt om begrip voor zo iemand op te brengen?