Ik weet niet of wij blij mogen zijn met de onthullingen van de hufterigheden die Matthijs van Nieuwkerk zich tijdens de opnamen van het razendpopulaire programma De Wereld draait door (DWDD) gepermitteerd heeft. Natuurlijk is het een goede zaak dat de slachtoffers in deze tragedie eindelijk erkenning krijgen, maar het is wel het zoveelste demaqué van bekende Nederlanders (zie recent ook de val van Ali B, Marco Borsato en Waylon) en dat is verontrustend. Van de ene op de andere dag zijn onze helden in ongenade gevallen en we gaan weer over tot de orde van de dag. Hoe kan een held zo snel in een antiheld veranderen?

Het lijkt wel alsof wij niet kunnen accepteren dat die televisiehelden ook maar gewone mensen blijken te zijn die het geluk hebben dat ze ergens heel erg goed in zijn. Kennelijk hoef je nog geen goed mens te zijn als je toevallig ergens heel goed in bent. Maar wat doet dit met ons mensbeeld? Tot nu worden hierover geen vragen gesteld in talkshows en opiniestukken en dat is op zijn zachtst gezegd een gemiste leerkans. Uit alle reacties die op het debacle van DWDD zijn losgekomen, zie ik dat er niet echt gereflecteerd wordt op de vraag wat die vrije val van bekende Nederlanders betekent voor ons geloof in helden en autoriteiten.

Het is niet ongevaarlijk wanneer helden van hun voetstukken vallen, want burgers hebben sterren nodig waarop zij zich in hun donkere zoektocht naar een goed leven kunnen oriënteren. Een premier die telkens liegt en daarmee wegkomt, een beroemde zanger die zich als coach vergrijpt aan zijn leerlingen of een bekende televisiepresentator die zich achter de schermen grenzeloos uitleeft op zijn medewerkers, brengen het geloof in autoriteiten zodanig aan het wankelen dat er geen geloofwaardige voorbeelden, helden of autoriteiten meer zijn waarop je je kunt richten bij de vormgeving van je leven.

Vroeger heerste het geloof dat autoriteit, gezag en heldendom terug te voeren waren op transcendente bronnen waaruit gezagsdragers zouden putten. Hun volgelingen voelden van binnenuit de drang om in te stemmen en mee te zingen met de opdrachten, teksten en liederen die uit een andere hemelse sfeer leken te komen. Hedendaagse kunstuitingen blijken die magie nog altijd te hebben en Matthijs van Nieuwkerk heeft alles op alles gezet om die magische muziek in populaire media als de televisie tot leven te laten komen. Met zijn enorme passie voor muziek was een hij een voorbeeld voor heel veel mensen en daarom is het zo verdrietig dat hij kennelijk niet de schouders had die de weelde konden dragen. En zo zijn er steeds minder sterren waarop je je in deze donkere tijd kunt oriënteren. Sinds Friedrich Nietzsche in 1882 de dood van God heeft aangekondigd, zijn bijna alle autoriteiten van hun voetstukken gevallen. Dit geldt echter niet voor het verheffingsideaal waarvan Nietzsche een pleitbezorger was. Maar hoe kun je je verheffen als alle richtinggevende idealen aan betekenis verliezen?

Er komt pas zicht op een uitweg uit deze tijd van desoriëntatie wanneer wij doordrongen raken van het besef dat onze helden ook maar mensen zijn en dat we hen als mensen moeten benaderen. Zodra onze autoriteiten een spoortje van autoritair gedrag vertonen, wordt het tijd om hen een spiegel voor te houden. Matthijs van Nieuwkerk was veel te laat met zijn aankondiging dat hij een spiegel in zijn huiskamer heeft opgehangen. Machtige mensen in zijn omgeving hadden dat al veel eerder moeten doen, maar ze deden dat niet omdat ze door zijn sterrenstatus verblind waren. Zie helden eindelijk als mensen! Misschien dat ze dan wel voor richting kunnen zorgen in een wereld die na de dood van God “als een gek aan het tollen is”.